Kanser Hastalarında Palyatif Tedavi

Hayatı tehlike eden ve ciddi kanser hastalığı olan kişilerin tanılarının alınmasından itibaren hastalık sorunca uygulanan ve hastalara konfor sağlayan tedaviler palyatif tedavilerdir. Kanser türü ciddi ve ağır bir hastalık ortaya çıktığı zaman hastaların yaşam konforlarını olumsuz etkileyebilecek pek çok farklı etki söz konusu olur. Ağrılar, bulantılar, kusmalar, böbrek sorunları ve halsizlik gibi sorunlar kişilerde ortaya çıkabilir. Kişilerin ciddi hastalıkları olduğu zaman gündelik aktivitelerini yerine getirebilmeleri ve hastalık sürecinde ortaya çıkan sıkıntıları en hafif şekilde atlatabilmeleri için palyatif tedaviler uygulanır.

Türkçe palyatif bakım ve destek tedavi olarak da adlandırılan bu tedavi yöntemi uluslararası tıp dilinde “palliative care” olarak adlandırılmaktadır. İngilizce “palliative” kelimesinin Türkçe karşılığı hafifletici, geçici çare gibi anlamlara gelmektedir. Kanser hastalıklarının ruhsal ve fiziksel olarak ortaya çıkan sorunları aynı zamanda hasta yakınlarını da etkilemektedir. Tüm bu sorunları ortadan kaldırabilmek ya da hafifletebilmek için palyatif tedavilere ihtiyaç duyulur. Pek çok farklı yönü olan bu tedavi yöntemi hastalığın başlangıcından sonlanacağı döneme kadar uygulanan bir yaklaşım türüdür.

Palyatif tedavilerin pek çok farklı yönü olması bu tedavinin en önemli özellikleri arasında yer almaktadır. Tedavi süreci hastalığın başladığı an başlatılmaktadır. Böylelikle kapsamlı ve zamana yayılan bir ekip işi ortaya çıkmaktadır. Kanserin tedavisi için uygulanan palyatif tedavilerde büyük bir ekibe ihtiyaç duyulur. Ekip içerisinde palyatif bakım uzmanı, hemşire, diyetisyen, psikolog, sanat ve spor etkinliği sorumluları ile birlikte din görevlileri de yer almaktadır.

Kanser tanısı konulan kişilerin durumları ilerlemiş ise, sağlık literatürü çerçevesinde kanseri sonlandırabilecek etkiye sahip olan tedavilere başlanamayabilir. Bu durum ilk bakışta hoş bir durum gibi gözükmese de hastalığı ilerlemiş olanlar için kanser tedavilerinin etkili olmadığı ve yaşamlarını kaybettiği ortaya çıkmıştır. Bu tür hastaların kanserleri için tedavi uygulanmıyor ise, palyatif tedavi ortaya çıkmaktadır. Kanseri tamamen edilen kişilerin de palyatif tedavi ve bakıma ihtiyacı söz konusudur.

Palyatif Ameliyat Nedir?
Palyatif ameliyat yöntemi çok nadir olarak tercih edilir. Ancak kanamanın durdurulması, tıkanıklıkların giderilmesi ya da tümörün küçültülmesi için palyatif ameliyat uygun görülebilir. Laparoskopik veya mümkünse minimal girişimsel bir ameliyatın tercih edilmesi tavsiye edilmektedir.

Kolonik stentler, ameliyat yapılmadan önce tıkanıklık mevcut ise bu tıkanıklıkların giderilmesini sağlar ve tıkanıklıkları açar. Stentler katlanabilen bir yapıya sahiptir. Endoskopi uygulanacağı zaman istenilen bölgeye erişim sağlar. Aynı zamanda bağırsaktaki tıkanıklığı da giderebilecek kafes şeklindeki tüplerdir. Bu tüpler tıkanıklığın giderilmesi için acil durumlarda müdahale için ameliyat öncesinde kullanılabilmektedir. Stentler, tıkanıklığın meydana gelebilme riskinin olduğu durumlarda uygulanır. Ayrıca majör abdominal ameliyatlar da riskli olacak ise veya hastaların yaşı ilerlemişse stentler uygulanabilmektedir.

Palyatif Tedavinin Yan Etkileri Nelerdir?
İleri evrede kanseri olan hastaların büyük bir çoğunluğunda ağrı hissedilir. Kanser hastalarının büyük bir çoğunluğunda aynı zamanda klinik bir depresyon da mevcuttur. Ağrılar ilaçlar ile geçirilebilir fakat bazı hastalar bağımlı olmaktan ya da ilaçların rahatsız edici yan etkilerinden etkilenmemek için ağrı kesicilerden uzak durmak isteyebilirler. Fakat ağrı çeken insanların bağımlı olabileceklerini düşünmeleri tamamen yanlıştır. Yan etkilerin çoğu geçicidir. Ağrı yaşamak hastaların yaşama becerilerini zayıflatabilen büyük bir sorundur. Ağrının kontrol altına alınması tedavinin bir parçası olarak algılanmalıdır. Bu sebeple, duruma uygun olan özel ilaçlar seçilmelidir.

Depresyon ve anksiyete ortaya çıktığı zaman hastalar yaşamdan keyif alamayacak noktaya gelebilirler. Ancak pek çok kişi bu belirtileri doktorlara söylemekten çekinirler. Bu sebeple, hastalıktan dolayı başka hastalıklar ve rahatsızlıkları da çekmeye başlarlar. Depresyon ve anksiyete gibi rahatsızlıklar da ilaçlar ile rahatlatılabilmektedir. Palyatif tedavilerin ve kanser hastalığın yol açtığı bu tür sorunların geçici olduğu unutulmamalıdır. Ayrıca hastalar en uygun tedavi yöntemlerini ek olarak alarak yan etkileri de kısa süreli olarak kontrol altında tutmalıdır.

Hasta Yakınları da Bilgilendirilmeli mi?
Hasta yakınları da, yakınları kanser hastalığına yakalandığı zaman bu durum ile yüzleşmekten çekinebilirler. Yakınlarının bir süre sonra hayatta olamayacağı riski ile karşılaşmak hasta yakınlarında büyük travmalara ve psikolojik sorunlara yol açabilmektedir. Bu tür durumlar yaşandığı zaman hastaya nasıl yaklaşması gerektiği hasta yakınlarına anlatılmalıdır.

Hasta yakınlarının konuya hakim olmaları ve akıllarındaki soru işaretlerinin ortadan kaldırılması aynı zamanda hastaların da kendilerini daha iyi hissedebilmelerini sağlar. Bu sebeple, hasta yakınları mutlaka doğru şekilde bilgilendirilmelidir.

Palyatif Kemoterapi Nedir?
Palyatif kemoterapi tedavisi, kanser hastalıklarında en yaygın olarak kullanılan tedaviler arasındadır. Tarihte ilk kez 1900’lü yıllarda hayvan deneylerinde ortaya çıkan kemoterapi, 1950 ve 1960’lı yıllardan beri, hematolojik kanser tedavilerinde kullanılmaktadır. Küratif tedavi uygulanamayacak olan hastalara uygun olan destek tedavisi genellikle palyatif kemoterapidir. Tedavinin seçimine hasta tarafından karar verilir. Hasta ve doktor arasında yapılacak olan incelemeler ve görüşmeler tedavinin mümkün olup olmadığını ortaya çıkartır. Ancak bunlar dışında hastanın genel sağlık durumu, sosyal yaşantısı gibi farklı durumlar da değerlendirilmelidir.

Hastalara palyatif kemoterapi uygulanacağı zaman kemoterapi tedavisinin faydaları ve riskleri hakkında detaylı bilgi verilmelidir. Palyatif kemoterapi kararını etkileyen faktörler arasında hastaların inanç sistemi, doktorun yaklaşımı ve hasta ile doktor arasındaki ilişkidir. Hastalar palyatif kemoterapi tedavisini genellikle yaşam kalitesini arttırıcı özelliği, semptom kontrolü gibi faydalarından dolayı tercih ederler. Küratif tedavi seçeneklerinin tükenmesi de hastaların tedaviyi kabul etmesini sağlayabilmektedir.

Palyatif kemoterapi tedavisinde semptomların kontrolü, yaşam kalitesinin arttırılması, işlevsel kapasitede gelişim ve hastanın kendisini psikolojik olarak daha iyi hissedebilmesi gibi detaylar ön plana çıkmaktadır. Palyatif kemoterapi ileri evrede olan pek çok farklı kanser türü için önemli bir tedavi yöntemidir.

Palyatif kemoterapinin uygulanabilmesi için sosyal, fiziksel ve ekonomik koşullar, kanserin evresi, kanserin tipi ve beraberinde yaşanan hastalıklar gibi pek çok farklı ayrıntı göz önünde bulundurulur. Tedavinin semptom kontrolü ve yaşam kalitesi üzerindeki etkisinin artması için doğru şekilde karar alınmalıdır.

Palyatif Tedavi Sürecinde Kimler Yer Alır?
Palyatif tedavilerde büyük bir ekip görev alır. Hastalık süreci, tedavi süreci ve sonrasında hasta ve hasta yakınları ile pek çok farklı kişi ilgilenir. Hasta yakınlarına fiziksel ve psikososyal destek sağlanmaktadır. Palyatif tedavilerin tam bir ekip işi olduğu söylenmektedir. Aşağıdaki palyatif tedavi sürecinde görev alan kişiler ve sorumluluk alanları yer almaktadır;

• Doktor: Ekip yönetimi doktor tarafından sağlanır. Palyatif tedavide ağrılar ve rahatsız edici şikayetler doktor tarafından giderilir. Hastanın mevcut durumu ve hastalığın ilerleyiş şekli de doktor tarafından yakından takip edilir. Takipler sonrasında ekibin diğer üyelerine doktor tarafından rapor verilir.
• Hemşire: Hemşireler hastalık ile birlikte ortaya çıkan zorlukların üstesinden gelinebilmesi için hastaya destek verir. Hastanın vücut bakımı, beslenmesi ve fiziksel aktiviteleri hemşire tarafından desteklenir.
• Sosyal çalışma uzmanı: Hastalık sebebiyle ortaya çıkan sosyal ve bireysel farklılıkların ve hatta ölümün dahi üstesinden gelebilmeleri için hasta ve yakınları ile yakın temas halinde olur. Hastalara sosyal servisler ve evde bakım gibi hizmetler sunulabilmesi için çalışmalarını sürdürür.
• Din görevlisi: Din görevlisi kişiler hastalara manevi ve dini açıdan destek sağlar. Hasta ve yakınlarının rahatlatılması ve hastalığı kabullenerek korkularından arınmaları da din görevlisi kişilerin sorumlulukları arasındadır.
• Fizyoterapist: Vücut ve solunum egzersizlerinin yapılmasını sağlar. Böylelikle, hastalar yaşamlarının son anına kadar mümkün olduğunca aktif bir yaşam elde edebilirler.
• Psikolog: Hastalara psikolojik destek sağlar. Hastalığın üstesinden gelebilme, depresyon ve korku ile mücadele gibi konularda profesyonel destek sağlarlar.
• Diyetisyen: Hastaların sağlıklı beslenmesini sağlar. Ayrıca hastaların istediği yemeklerin hastaya en uygun şekilde hazırlanabilmesini de sağlar.

Palyatif Tedavi Türkiye’de Uygulanıyor mu?
Kanser tedavileri konusunda destek sağlayan merkezler ve hastanelerde palyatif tedaviler uygulanabilmektedir. Merkezlerin kendi kadrolarında yer alan palyatif tedavi uzmanları ve ekipleri, hastaların palyatif tedavi ihtiyaçları için gereksinimlerini tespit ederek en uygun tedaviyi başlatırlar. Türkiye’de palyatif tedavi alanı son yıllarda daha da gelişmeye başlamış olan bir alandır. Sağlık Bakanlığı tarafından bu alanda yapılan çalışmalar mevcuttur. Hastanelerin kadrolarında mutlaka palyatif tedavi uzmanı bulundurması gibi şartlar bakanlık tarafından sağlanmaya çalışılmaktadır. Palyatif tedavi uygun ortam koşulları oluşturulduğu zaman doğru iletişim ile ev ortamında da uygulanabilmektedir.

Palyatif Tedavinin Odaklandığı Konular ve Yaklaşım Şekilleri
Palyatif tedavilerin odaklandığı konuların tamamı hastalık sürecinde ortaya çıkan konulardır. Bu konuları üç ayrı kategori olarak incelenmektedir.

• Fiziksel sorunlar: Ağrı, halsizlik ve iştah kaybı gibi olan sorunlardır.
• Psikolojik sorunlar ve hastalığı kabul etme: Depresyon, anksiyete ve kaygı gibi psikolojik sorunlardır.
• Hayata dair sorunlar: Hasta ve hasta yakınlarının maddi ve manevi açıdan yaşadıkları sorunlar ve endişelerdir.

Burada unutulmaması gereken nokta hastalığın seyrinin ve etkilerinin her hasta için tamamen farklı olabileceğidir. Bu sebeple, palyatif tedavilerde hastaların belirtilerinin tamamen kendilerine özel olduğu ele alınmalıdır. Pek çok farklı kişinin özelliği göz önünde bulundurulduktan sonra bütünsel bir yaklaşım yolu seçilmelidir.

Hastalık yalnızca hastanın sorunu olarak algılanmamalıdır. Hastalık sürecinde hastaların yakınlarına da büyük bir rol düşmektedir. Bu sebeple, hasta yakınlarına en uygun yaklaşım biçimleriyle yaklaşılması da palyatif tedavinin ilgilendiği konular arasında yer almaktadır.

Palyatif tedavi süreci tamamlanana kadar ve sonrasında da bu yaklaşımlara devam edilmelidir. Hastalık bazı zamanlarda tam bir iyileşme sağlayabileceği gibi bazı zamanlarda kısmi iyileşme veya hastanın yaşamını kaybetmesi ile sonuçlanabilmektedir. Palyatif tedaviler uygulanmaya başladığı zaman hasta ve hasta yakınlarına tamamen profesyonel bir tutum sağlanabilmesi öğretilir. Dini inanışlara dair olan yaklaşımlar da palyatif tedavilerin odaklandığı konular arasında yer almaktadır.

Hamilelik.com.tr